O unijnej legislacji w obszarze usług cyfrowych
Z uwagi na zbliżający się termin obowiązywania kluczowej unijnej legislacji w obszarze usług cyfrowych, warto zwrócić uwagę na Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2022/2065 z dnia 19 października 2022 roku w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (akt o usługach cyfrowych, z ang. digital services act), dalej: „DSA”. Rozporządzenie DSA nakłada bowiem nowe, liczne obowiązki na dostawców tzw. usług pośrednich w celu zapewnienia podmiotom i pojedynczym odbiorcom usług bezpiecznego korzystania z internetu (w tym ochronę przed rozprzestrzenianiem się nielegalnych treści, dezinformacją i innymi zagrożeniami społecznymi).
Usługi pośrednie na gruncie prawa unijnego oznaczają usługi zwykłego przekazu, cachingu oraz hostingu. DSA wprowadza nową kategorię podmiotów w ramach usług hostingu, czyli platformy internetowe. DSA reguluje więc działanie dostawców usług pośrednich (pośredników internetowych) i dostawców usług hostingu, tj. platform internetowych, platform handlowych, platform udostępniania treści, serwisów społecznościowych, sklepów z aplikacjami oraz serwisów online umożliwiających np. zakup usług turystycznych lub wynajem lokali od osób prywatnych.
Terminy obowiązywania
DSA weszło w życie 16 listopada 2022 roku. W odniesieniu do większości dostawców usług pośrednich DSA zacznie obowiązywać już niebawem, bo od 17 lutego br. Wyjątkowo przepisy DSA zaczęły już obowiązywać – od 25 sierpnia 2023 roku – w stosunku do wybranych platform, tzw. bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych, z których usług korzysta co najmniej 10 proc., tj. 45 mln użytkowników w UE, i których status został potwierdzony decyzją Komisji Europejskiej (obecnie są to 22 platformy).
DSA jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE. Przepisy DSA mają również zastosowanie do dostawców usług pośrednich spoza UE, jeżeli ich towary lub usługi będą oferowane na terytorium UE.
Nadrzędny cel DSA
Nadrzędnym celem DSA jest stworzenie ram prawnych dla funkcjonowania usług świadczonych przez dostawców usług pośrednich, dzięki którym możliwy jest dostęp do treści, usług oraz towarów. DSA służy harmonizacji przepisów mających zastosowanie do usług pośrednich na rynku wewnętrznym UE, w celu zapewnienia bezpiecznego, przewidywalnego i budzącego zaufanie środowiska internetowego, przeciwdziałania rozpowszechnianiu nielegalnych treści w internecie oraz zagrożeniom społecznym, jakie może stwarzać rozpowszechnianie dezinformacji lub innych treści.
Nowe obowiązki
Nowe obowiązki wynikające z DSA dla dostawców usług pośrednich obejmują m.in.:
i. ustalenie punktów kontaktowych mających umożliwić bezpośrednią komunikację z organami państw członkowskich, Komisją i Radą Usług Cyfrowych,
ii. obowiązek aktualizacji warunków korzystania z usług, tj. w warunkach korzystania z usług, dostawcy usług pośrednich są obowiązani uwzględniać informacje na temat wszelkich ograniczeń, które nakładają w związku z korzystaniem z ich usługi w odniesieniu do informacji przekazywanych przez odbiorców usługi,
iii. coroczny obowiązek sprawozdawczy, tj. podanie do publicznej wiadomości informacji dotyczących wszelkiego moderowania treści, którego dostawcy usług pośrednich dokonali w danym okresie,
iv. zapewnienie niezbędnych mechanizmów umożliwiających i ułatwiających dowolnemu odbiorcy usług dokonywanie zgłoszeń treści, które uznają za nielegalne.
Podkreślenia wymaga, że prawodawca unijny przewidział szczególne obowiązki dla platform internetowych. W szczególności są one zobowiązane do:
i. zapewnienia odbiorcom usług dostępu do skutecznego wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg, który umożliwi użytkownikom elektroniczne i bezpłatne wnoszenie skarg na decyzję podjętą przez dostawcę platformy internetowej po otrzymaniu zgłoszenia,
ii. zapewnienia odbiorcom usług niezbędnych informacji w zakresie możliwości pozasądowego rozstrzygania sporów,
iii. zapewnienia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych chroniących przed nadużyciami (tj. mechanizm współpracy z „zaufanymi podmiotami sygnalizującymi”),
iv. projektowania i organizacji interfejsów internetowych w sposób, który nie wprowadza w błąd odbiorców usług lub nimi manipuluje lub w inny sposób zakłóca lub ogranicza zdolność odbiorców do podejmowania wolnych i świadomych decyzji.
Co do zasady, nowe obowiązki powinny przełożyć się na zwiększenie bezpieczeństwa i ochronę wolności wypowiedzi w internecie oraz poprawę funkcjonowania jednolitego rynku cyfrowego i zapewnienie skutecznego nadzoru nad dostawcami usług pośrednich. Uzasadnieniem dla przewidzianych w DSA obowiązków względem usługodawców jest również dostrzeżenie przez prawodawcę unijnego potrzeby zwiększenia przejrzystości działania platform internetowych, m.in. w obszarze reklamy internetowej czy też moderowania treści.
Należy również podkreślić, że część przepisów DSA nie będzie miała zastosowania do usługodawców będących mikro lub małymi przedsiębiorstwami – prawodawca unijny wyłączył m.in. obowiązki w zakresie zapewnienia wewnętrznego systemu skarg lub wymogi dotyczące projektowania i organizacji interfejsów internetowych. Nałożone przez prawodawcę unijnego obowiązki są więc proporcjonalne do rozmiaru platformy i stwarzanego przez nią zagrożenia dla społeczeństwa.
Sankcje
Za nieprzestrzeganie przepisów DSA przez dostawców usług pośrednich, prawodawca unijny przewidział sankcje w postaci grzywny w wysokości 6 proc. rocznego światowego obrotu przedsiębiorcy. Z kolei podanie nieprawidłowych, niepełnych lub wprowadzających w błąd informacji, brak odpowiedzi lub sprostowania czy niepoddanie się kontroli zagrożone jest grzywną w wysokości 1 proc. rocznego światowego obrotu przedsiębiorcy. Kary przewidziane w DSA będą nakładały i egzekwowały odpowiednie organy krajowe.
Podsumowanie
Wdrożenie DSA do polskiego porządku prawnego jest ważnym krokiem dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich podmiotów działających na rynku usług cyfrowych. Odbiorcy usług w internecie powinni mieć zapewnioną większą ochronę oraz transparentność w codziennym korzystaniu z sieci. Istotną pomocą w użytkowaniu internetu mogą okazać się m.in. wewnętrzny system rozpatrywania skarg oraz możliwość odwołania się od decyzji platform w zakresie moderowania treści.
r.pr. Katarzyna Niewadzioł, associate w kancelarii SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk
Specjalizuje się w prawie spółek, fuzji i przejęć, prawie rynku kapitałowego oraz prawie bankowym. Interesują ją także instrumenty finansowe. Posiada doświadczenie w doradztwie w zakresie bieżących spraw związanych z prawem korporacyjnym, prawem pracy, prawem bankowym, prawem cywilnym. Przygotowuje i opiniuje projekty umów, opinii prawnych, regulaminów oraz dokumenty na posiedzenia organów spółek (protokoły, uchwały, POA), a także przeprowadza procesy tworzenia, przekształcenia i likwidacji spółek.
