Zatory płatnicze – pierwsze obowiązki sprawozdawcze
31 stycznia br. upłynął termin na złożenie pierwszego sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych za 2020 r. przez duże firmy. Sprawozdania te mają być publicznie dostępne. Udostępniać będzie je Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii (MRPiT), które poda do publicznej wiadomości zbiorcze zestawienie złożonych sprawozdań w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).
Obowiązek corocznego składania sprawozdań przez duże firmy wynika z przepisów, mających na celu ograniczenie tzw. zatorów płatniczych, które weszły w życie w ub.r. Zatory powstają na skutek opóźnień w płatnościach na rzecz kontrahentów przez największych przedsiębiorców, skutki czego najbardziej odczuwa sektor MŚP. Zatory płatnicze mogą wynikać m.in. z opóźnień w płaceniu wymagalnych należności, czy też z ustalania w umowach nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty. Jednym z narzędzi, które mają służyć ograniczeniu tego zjawiska jest właśnie obowiązek dostarczania przez dużych przedsiębiorców danych o stosowanych przez nich praktykach płatniczych.
Kto musi składać sprawozdania? Pierwsze sprawozdania muszą składać firmy, należące do kategorii dużych przedsiębiorców, tzn. firmy, które zatrudniają co najmniej 250 pracowników i których roczny obrót przekracza 50 mln euro (lub roczna suma bilansowa przekracza 43 mln euro) oraz podatkowe grupy kapitałowe (bez względu na przychód). Sprawozdanie o terminach zapłaty stosowanych w transakcjach handlowych w poprzednim roku kalendarzowym składa się do MRPiT poprzez formularz na stronie biznes.gov.pl. Przepisy nakładają na dłużnika, będącego dużym przedsiębiorcą, obowiązek złożenia drugiej stronie transakcji handlowej (MŚP) oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy.
Czego można się dowiedzieć?
Sprawozdanie, obok nazwy firmy i NIP, musi zawierać dane za poprzedni rok kalendarzowy, dotyczące stosowanych przez największych przedsiębiorców terminów płatności w transakcjach handlowych tj.:
■ wartości należności i zobowiązań z transakcji handlowych w podziale na terminy płatności, tj. płatności otrzymanych do 30, 60, 120 dni i powyżej 120 dni oraz, co istotne dla przedsiębiorców z sektora MŚP, płatności dokonanych do 30, 60, 120 dni i powyżej 120 dni w poprzednim roku kalendarzowym liczonych od dnia wystawienia faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi;
■ wartości należności nieotrzymanych i, co istotne dla przedsiębiorców z sektora MŚP, zobowiązań nieuregulowanych w terminach określonych w umowach oraz udział procentowy tych świadczeń w całkowitej wartości świadczeń pieniężnych należnych temu podmiotowi w tym roku.
Jakie są terminy zapłaty?
Terminy zapłaty w transakcjach handlowych, wykazywane w sprawozdaniach, obowiązują od 1 stycznia 2020 r. Są to następujące maksymalne terminy:
30 dni – w umowach, w których stroną zobowiązaną do zapłaty jest podmiot publiczny (dłużnik), termin zapłaty nie może przekraczać 30 dni. Wyjątek stanowi podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, dla którego termin wynosi 60 dni,
60 dni – w umowach, w których stroną zobowiązaną do zapłaty jest duży przedsiębiorca (dłużnik), termin zapłaty nie może przekroczyć 60 dni, gdzie drugą stroną transakcji jest podmiot z sektora MŚP (wierzyciel). Wskazane terminy liczone są od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunków, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Nie można tego terminu umownie przedłużyć, ponieważ będzie to nieważne z mocy prawa. Dłuższy niż 60-dniowy termin zapłaty można jednak nadal ustalić m.in. w umowach, w których obie strony należą do tej samej kategorii przedsiębiorców (dużych przedsiębiorców lub MŚP). Dłuższy termin nie może być jednak rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. Przepisy dotyczące zatorów płatniczych wprowadzają również termin 120 dni, którego przekroczenie daje prawo wierzycielowi (np. przedsiębiorcy z sektora MŚP) do odstąpienia lub wypowiedzenia umowy. Termin 120 dni liczony jest od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunków, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi (tj. gdy dwukrotnie przekracza termin maksymalny 60 dni).
Sprawozdania dotyczą wyłącznie transakcji handlowych obejmujących świadczenia pieniężne. Dane w pierwszym sprawozdaniu dotyczą transakcji handlowych zawartych po 1 stycznia 2020 r., przy czym ten obowiązek sprawozdawczy stosuje się również do transakcji handlowych zawartych przed tym terminem m.in. w zakresie:
■ świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych zawartych przed dniem 1 stycznia 2020 r., o ile świadczenia te stały się wymagane po tym dniu,
■ ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, które stały się wymagane po 1 stycznia 2020 r.,
■ ustalenia wysokości rekompensaty za dochodzenie należności, która stała się wymagalna po 1 stycznia 2020 r.,
■ zastosowania tzw. ulgi na złe długi do transakcji handlowych, w przypadku których termin zapłaty upłynął po 31 grudnia 2019 r.
Kiedy interweniuje prezes UOKIK?
Sprawozdania są objęte kontrolą prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który ma możliwość nałożenia kary administracyjnej w sytuacjach przewidzianych przepisami o zatorach płatniczych. W przypadku powzięcia podejrzenia, że dane sprawozdanie jest nierzetelne lub zawiera nieprawdziwe informacje, MRPiT poinformuje o tym prezesa UOKiK. Ten może interweniować, jeśli suma zaległych świadczeń pieniężnych przedsiębiorcy w ciągu trzech kolejnych miesięcy wyniesie co najmniej 5 mln zł (od 2022 r. będzie to 2 mln zł).
Takie zawiadomienie może również złożyć przedsiębiorca. Informacje posiadane przez prezesa UOKiK z ostatniego kwartału 2020 r. wskazują, że problem faktur opóźnionych o ponad 60 dni dotyczy już prawie połowy przedsiębiorców sektora MŚP.
Jakie są korzyści?
Sprawozdania zawierają informacje o terminach płatności, które są proponowane potencjalnym kontrahentom, w tym firmom z sektora MŚP. Dotychczasowe regulacje prawne dopuszczały jedynie możliwość skorzystania z usług Biur Informacji Gospodarczej, które dysponują danymi o nierzetelnych płatnikach zgłoszonych przez wierzycieli. Sprawozdania będą mogły więc dostarczyć informacji mniejszym przedsiębiorcom, który z kontrahentów, będący dużym przedsiębiorcą, jest rzetelny i w terminie reguluje swoje zobowiązania, z czym wiąże się obniżenie ryzyka wchodzenia w relacje biznesowe z nierzetelnymi partnerami, którzy często wymuszają na swoich kontrahentach wydłużone okresy płatności.
Sformalizowanie danych dotyczących sposobu regulowania zobowiązań handlowych przez największe firmy w Polsce i ich dostępność może być też pomocnym dowodem w sprawach indywidualnych, gdzie przedsiębiorcy, którzy nie otrzymali w terminie zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, mogą dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnoprawnej, składając powództwo do sądu, jak też w przypadku składania zawiadomienia do prezesa UOKiK w przypadku powzięcia podejrzenia, że sprawozdanie zawiera nierzetelne lub nieprawdziwe informacje.
Edyta Niemyska radca prawny, LSW Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
Specjalizuje się w prawie konkurencji, prawie pomocy publicznej, prawie zamówień publicznych oraz funduszach unijnych. Doradza inwestorom, właścicielom i operatorom infrastruktury, podmiotom wykonującym usługi w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) czy w projektach PPP, beneficjentom korzystającym ze środków unijnych oraz przedsiębiorcom w obszarach m.in. kontroli koncentracji czy zagadnień antymonopolowych. Reprezentuje przedsiębiorców w postępowaniach przed Komisją Europejską, prezesem UOKiK oraz organami udzielającymi wsparcia ze środków publicznych. W sprawach z zakresu zamówień publicznych regularnie reprezentuje klientów m.in. przed Krajową Izbą Odwoławczą oraz organami kontroli.
